बुङ्गमति : हयांग्रिव भैरव र मनकामना माईको कथा

पहिला पहिला बुङ्गमति रथमा राख्नु भन्दा ३ दिन अघिको दिनमा कार्यविनायक परिसरको पपुख्य:मा हयांग्रिव भैरव नाच्न आउने गर्थ्यो रे । भैरवले लगाएको गर-गहना तथा अन्य बाजाहरुको ताल र नाचको आवाज प्रष्टसंग टाढा टाढासम्म सुनिन्थ्यो रे । पछिल्लो पटक बि.सं. २०२४ सालमा सुनिएको थियो जसको केहि समयपछि सुनको जलप लगाइएको पुरानो आजु (श्री मनकामना माई) को मुर्ति चोरी भएपश्चात त्यस नाचको आवाज सुनिएको छैन रे ।

कथाअनुसार बुङ्गमतीमा आजु-अजी (मनकामना माई) को जात्रा हुँदा गोर्खामा अवस्थित मनकामना माइको मन्दिरको ढोका बन्द रहन्छ । नवमी, दशमी र एकादशी गरि तीन दिन हुने आजु-अजी जात्राको बेलामा तीन दिन नै उक्त मन्दिरको ढोका बन्द रहन्छ र कुनै किसिमको पुजाआजा गरिदैन । पुजाआजाका लागि आएका भक्तजनलाई पनि उक्त मन्दिरका पुजारीले उल्लेखित तीन दिन सम्म कुनै किसिमको पुजाआजा हुदैन, यदि पुजा गर्ने पर्ने भए बुङ्गमतीमा गएर पुजाआजा गर्न जानु भनि फर्काउने गर्दछ ।

एक किम्बदन्ती अनुसार बुङ्गमतीका आजु-अजी मध्ये आजु केहि दिन घर नफर्केको हुन्छ । घर नफर्केका आजुलाई खोज्न अजी घरबाट निस्किएर आजुको खोजीमा यताउता गर्दै जाँदा हालको गोर्खामा अवस्थित मनकामना माइकोमन्दिर रहेको स्थानमा पुगे पछी आराम गर्न भनि रोकिदाँ त्यहीं विराजमान हुन पुग्छिन । यसरि आजुको खोजीमा निस्किनु भएकी अजी उक्त ठाउँमा विराजमान हुँदा मनकामना माईको नामले चिनिन्छिन । यसै कारण मोहनिको तीन दिन नवमी, दशमी र एकादशी बुङ्गमतीमा आजु-अजीको जात्रा हुँदा गोर्खामा अवस्थित उक्त मन्दिर बन्द गरि कुनै किसिमको पुजाआजा सम्पन्न गरिदैन र आएका भक्तजनलाई पनि बुङ्गमतीमा गएर पुजा गर्न भनि फर्काउने गर्दछ ।

पछि आजुको खोजीमा निस्किनु भएकी अजीलाई हयांग्रिव भैरवले भेट्टाउनु हुन्छ र सम्झाई बुझाइ आफ्नो घरमा लानु हुन्छ र र घरमै राख्नु हुन्छ अनि थरि थरिका खानेकुरा दिएर फकाउनु हुन्छ । आजु घर फर्केपछि अजिलाई आफ्नो घरमा नपाए भएपछि वरिपरिकाबाट हयंग्रिव भैरवले आफ्नो घरमा राखी राख्नु भएको छ भन्ने खबर पाएपछि आजु हयंग्रिव भैरवको घरमा गइ अजिलाई लिन जानु जान्छु तर हयंग्रिव भैरवले आफ्नो घरमा छिर्न दिनु हुन्न । यसै कारण जात्राको एकदिन भए पनि आजु-अजीलाई हयंग्रिव भैरवको मन्दिरमा राखेको हामि देख्न सक्छौ भने अजीलाई हयंग्रिव भैरवसंगै राखिन्छ र आजुलाई बाहिर पट्टि राखिन्छ । जात्राको क्रममा एक शब्दको निकै प्रयोग भएको हामी सुन्न सक्छौ त्यो हो 'अवे अवे', वास्तवमा यो अवे अवे भन्ने शब्द अभय अभयको अपभ्रम्स भएर आएको हो जसको अर्थ 'भय' डर नभएको भन्ने जनाउछ ।

पहिला पहिला हयंग्रिव भैरव घुमघाममा निस्किदा लुभु पुगेपछि रात परेको हुन्छ । रात कटाउन निदाउंदा भोलिपल्ट बिहान भएको चाल नपाएर सम्पूर्ण लुभुबासी जम्मा भएर हयंग्रिव भैरव सुतेको हेरी रहन्छ । हयंग्रिव भैरव हो भन्ने थाहा पाएका लुभुबासीले हयंग्रिव भैरव निन्द्राबाट ब्युँझे पछि ठुलो भोजनको निम्ति आग्रह गर्छ जसमा पशुबली पनि रहेको हुन्छ । तर हयंग्रिव भैरबले त्यतिबेला लाजले भनेको हुन्छ कि 'म बली लिन्न अरु भोजन गर्छु तर यो पशुको बली म ग्रहण गर्दिन' । यसरी सम्पूर्ण लुभुबासीको अगाडी बली लिने नगरेको बताएर फर्केको हयंग्रिव भैरव आज सम्म पनि आफुले बली लिने गरे पनि यदि कोहि लुभुबासी आफ्नो नजिक या वरिपरी भयो भने बली दिन लागेको पशुलाई 'मु हायकेको' गर्दा 'मु हाईमखु' भन्ने किम्बदन्ती सर्वसाधारण राख्ने गर्दछन । 'मु हायकेको' भनेको बली दिन लागेको पशुको जिउमा जल छर्काएर उक्त पशुले आफ्नो जिउमा रहेको जललाई जिउबाट हटाउन आफ्नो जिउ हल्लाउने एक प्रक्रिया हो । जुन प्रक्रियालाई बली दिन लागेको पशुलाई, बली दिनु भन्दा पहिला त्यहि पशुबाट अनुमति लिनु सरह मानिन्छ ।